Giysi israfı konusu son yıllarda herkesin cebini ve gezegeni zorluyor. Dolaplar dolusu kıyafet varken hala giyecek bir şey bulamamak çoğumuzun ortak derdi. Bu durum hem bütçeyi sarsıyor hem de doğaya yük bindiriyor. Oysa giysi israfını azaltmak sanıldığı kadar zor işler değil. Ufak tefek alışkanlıkları değiştirerek bu sorunun önüne geçebilirsiniz.
Burada anlatacaklarım karmaşık teknikler ya da pahalı çözümler değil. Herkesin evinde, kendi dolabında uygulayabileceği basit yollar. Amacımız kıyafetleri çöpe gitmekten kurtarmak ve elimizdekilerin kıymetini bilmek. İhtiyacınız olandan fazlasını almamakla işe başlayabilirsiniz.
Dolabınızı Yeniden Tanıyın
Çoğu zaman elimizde ne olduğunu bilmeden alışverişe çıkıyoruz. Eve gelince de “bunun aynısı varmış” deyip kenara atıyoruz. İsrafın en büyük sebebi bu unutkanlık. Dolabın derinliklerinde kalmış, etiketi bile sökülmemiş parçalar gün yüzüne çıkmayı bekliyor.
Öncelikle tüm kıyafetleri ortaya dökün. Hepsini tek tek elden geçirin. Yırtık mı, sökük mü, yoksa sadece ütü mü istiyor? Bunları ayırın. Kıyafet envanteri çıkarmak size neye ihtiyacınız olduğunu net gösterir. Belki de hiç pantolon ihtiyacınız yok ama sürekli pantolon alıyorsunuz. Bunu görmek fren yapmanızı sağlar.
Düzenli bir dolap, kıyafetlerin ömrünü uzatır. Üst üste tıkıştırılmış tişörtler zamanla deforme olur. Askıdaki gömlekler sıkışıklıktan kırışır, yıpranır. Her parçaya nefes alacak yer bırakın. Böylece hem kıyafetleriniz bozulmaz hem de sabahları hazırlanırken stres yaşamazsınız.
Kullanmadıklarınızı ayırın
Aylar boyunca, belki yıllarca hiç giymediğiniz o kazağı tutmanın alemi yok. “Bir gün giyerim” düşüncesi sadece yer kaplar. Bedeninize uymayan, tarzınızı yansıtmayan parçaları ayıklayın. Bunları çöpe atmak yerine başkalarına verebilirsiniz. Sizin giymediğiniz o mont, başkasının en sevdiği eşyası olur.
Ayıklama işlemi sırasında duygusal davranmayın. O parça size hizmet etmiyorsa vedalaşın. Dolabınız ferahladıkça zihniniz de rahatlar. Az ama öz eşyayla yaşamak sandığınızdan daha keyifli. Karışıklık gidince elinizdekilerin değerini daha iyi anlarsınız.
Kaliteli Kumaşlara Yönelin
Ucuz diye alınan kıyafetler genelde birkaç yıkamada şeklini kaybeder. Dikişleri döner, rengi solar. Sonra mecburen yenisini alırsınız. Bu döngü hem cüzdana zarar hem de israfın ana kaynağı. Alışveriş yaparken etikete bakmak bu yüzden şart. Doğal lifli kumaşlar sentetiklere göre daha dayanıklı olur. Pamuk, keten veya yün gibi malzemeler cildinize de iyi gelir.
Bir tişört alırken kumaşın kalınlığına, dikişlerin sağlamlığına bakın. İncecik, arkası görünen kumaşlar çabuk delinir. Düğmelerin sağlam dikilip dikilmediğini kontrol edin. Kaliteli bir parça yıllarca size eşlik eder. Sürekli yenisini almak zorunda kalmazsınız.
Polyester gibi naylon karışımlı ürünler terletir ve çabuk koku yapar. Bu da daha sık yıkama demektir. Sık yıkanan kıyafet çabuk eskir. Doğal kumaşlar ise havalandırarak bile temizlenebilir. Daha az yıkama, daha uzun ömür demektir.
Etiket okuma alışkanlığı
Kıyafetin içindeki o küçük etiketler aslında kullanma kılavuzudur. Hangi sıcaklıkta yıkanacağı, ütülenip ütülenmeyeceği orada yazar. Çoğumuz bunları okumadan kesip atıyoruz. Sonra yün kazağı sıcak suda yıkayıp çocuk kazağına çeviriyoruz.
Yıkama talimatlarına uymak kıyafetin ömrünü ikiye katlar. 30 derecede yıkanması gerekeni 60 derecede yıkarsanız o kıyafetten hayır gelmez. Kuru temizleme isteyen bir parçayı makineye atmayın. Bu basit kurallar kıyafet ömrünü uzatma konusunda sandığınızdan daha büyük etki yapar.
İkinci El Seçeneklerini Değerlendirin
Eskiden başkasının eskisini giymek ayıp sayılırdı. Artık durum değişti. İkinci el alışveriş yapmak akıllıca bir tercih. Hem bütçe dostu hem de çevreci. Mağazalarda servet ödeyeceğiniz markaları ikinci el dükkanlarında veya uygulamalarda çok ucuza bulursunuz.
Vintage parçalar, dönem kıyafetleri tarzınıza hava katar. Kimsede olmayan, özgün parçalar bulma şansınız artar. Seri üretim malları yerine hikayesi olan kıyafetler giyersiniz. Birinin sıkıldığı parça sizin hazineniz olur.
İkinci el sadece almak değil, satmak için de iyi bir yol. Giymediklerinizi satarak bütçenize katkı yaparsınız. O parayla gerçekten ihtiyacınız olan, kaliteli bir eksik parçayı tamamlarsınız. Bu döngü sayesinde kıyafetler çöplük yerine başka dolaplarda hayat bulur.
Tadilat ve Onarım Kültürü
Sökülen bir düğme yüzünden gömleği atmayın. Paçası sökülen pantolonu hemen gözden çıkarmayın. Eskiden herkesin evinde iğne iplik kutusu vardı. Ufak tefek sökükler evde dikilirdi. Bu alışkanlığı geri getirmek lazım. Giysi tamiri yapmak zor bir zanaat değil. İnternette basit dikiş tekniklerini gösteren binlerce video var.
Düğme dikmeyi öğrenmek beş dakikanızı alır. Ama o beş dakika bir gömleği kurtarır. Yırtılan bir yeri yama yaparak kapatabilirsiniz. Hatta bu yamalar kıyafete tarz bile katar. Rengi solan tişörtleri kumaş boyasıyla yenileyebilirsiniz.
Ayakkabılarınızın topuğu aşındıysa tamirciye verin. Çantanın fermuarı bozulduysa değiştirin. Eşyaları hemen çöp olarak görmeyin. Onlara ikinci bir şans verin. Tamir edilen eşya ile aranızda bağ oluşur. Onu daha çok seversiniz.
Terzi ile dost olun
Kendiniz yapamıyorsanız bir terziden yardım alın. Bedeni uymayan ama kumaşı güzel bir elbiseyi üzerinize göre daraltın. Modası geçmiş bir ceketin yakasını değiştirin. Terziler kıyafetleri baştan yaratabilir.
Vücut tipinize uymayan kıyafetler dolapta bekler durur. Küçük bir dokunuşla en sevdiğiniz parça haline gelebilir. Pantolon boyunu ayarlatmak, beli bol gelen eteği daraltmak o kıyafeti giyilebilir kılar. Dolapta yer kaplayan değil, üzerinizde duran kıyafetleriniz olsun.
Takas Etkinlikleri Düzenleyin
Arkadaşlarınızla, ailenizle veya komşularınızla kıyafet değiş tokuşu yapın. Sizin sıkıldığınız bir kabanı arkadaşınız çok beğenebilir. Onun dar gelen pantolonu size tam olabilir. Para harcamadan dolabınızı yenilemenin en keyifli yolu bu.
Bu işi bir eğlenceye dönüştürün. Herkes giymediklerini getirsin. Deneyin, yakıştırın, alın. Hem sosyalleşirsiniz hem de israfı önlersiniz. Çocuk kıyafetlerinde bu yöntem çok işe yarar. Çocuklar çabuk büyür, kıyafetler hemen küçülür. Temiz kalanları aranızda döndürün.
Büyük şehirlerde takas pazarları kuruluyor. Bunları takip edin. Hiç tanımadığınız insanlarla eşya değişimi yapabilirsiniz. Bu sayede farklı tarzlarla tanışırsınız. Giysi takası tüketim çılgınlığına karşı duruş sergilemenizi sağlar.
Bilinçli Yıkama Alışkanlıkları
Kıyafetleri her giyişte yıkamak zorunda değilsiniz. Kot pantolonlar, kazaklar, hırkalar sık yıkanmayı sevmez. Havalandırmak çoğu zaman yeterlidir. Sık yıkamak kumaşı yorar, lifleri zayıflatır. Rengi solar, formu bozulur.
Leke olunca tüm makineyi çalıştırmayın. Sadece lekeli bölgeyi elinizde çitileyin. Çamaşır makinesini tam dolmadan çalıştırmayın. Bu hem su hem elektrik israfıdır. Ayrıca az çamaşırla çalışan makinede kıyafetler birbirine daha çok çarpar ve yıpranır.
Deterjan miktarını abartmayın. Fazla deterjan kıyafetten arınmaz, kalıntı bırakır. Bu da kumaşın sertleşmesine, cildin tahriş olmasına yol açar. Yumuşatıcı kullanımı da şart değil. Sirke gibi doğal malzemelerle yumuşaklık sağlayabilirsiniz.
Kurutma makinesi yerine asarak kurutma
Kurutma makineleri büyük kolaylık ama kıyafet düşmanıdır. Yüksek ısı lifleri büzer, lastikleri gevşetir. Kıyafetler çeker, küçülür. Mümkünse çamaşırları asarak kurutun. Açık hava, rüzgar en güzel kurutucudur. Güneş ışığı doğal bir dezenfektandır. Ancak renkli kıyafetleri direkt güneşte bırakmayın, solabilirler. Ters çevirip asmak renkleri korur.
Askı izi yapmayacak şekilde serin. Kazakları asmayın, sererek kurutun. Böylece sarkma yapmazlar. Bu küçük dikkatler kıyafetlerinizin yıllarca yeni gibi kalmasını sağlar.
Minimalist dolap anlayışı
“Kapsül dolap” terimini duymuşsunuzdur. Birbiriyle uyumlu az sayıda parça ile çok sayıda kombin yapma sanatı. Siyah pantolon, beyaz gömlek, düz renk tişörtler gibi temel parçalar kurtarıcıdır. Her şeyle giyilebilen, modası geçmeyen parçalara yatırım yapın.
Sezonluk moda akımlarına kapılmayın. Neon renkli bir bluz bu yaz moda olabilir ama seneye giyilmez. Klasik kesimler, nötr renkler her zaman geçerlidir. Alışveriş yaparken “bunu neyle giyerim” diye sorun. Dolabınızdaki en az üç parçayla uymuyorsa almayın.
Bilinçli tüketim sadece parayı korumak değil, zihni de korumaktır. Sabah ne giyeceğim stresi azalır. Seçenek az olunca karar vermek kolaylaşır. Kendinizi daha iyi hissedersiniz.
Alışveriş Dürtüsünü Kontrol Etme
İndirimler, kampanyalar aklımızı çelmek için var. “3 al 2 öde” tuzağına düşmeyin. İhtiyacınız yoksa o ürün bedava bile olsa pahalıdır. Çünkü evinize gereksiz bir eşya girer. Alışverişi bir terapi yöntemi olarak görmeyin. Moraliniz bozukken alışverişe çıkmayın. O anlık mutluluk eve gelince pişmanlığa dönüşür.
Bir şeyi çok beğendiyseniz hemen kasaya gitmeyin. Bir gün bekleyin. Ertesi gün hala aynı isteği duyuyorsanız o zaman düşünün. Çoğu zaman o heves geçer. İstek ile ihtiyaç arasındaki farkı ayırt edin. Gerçekten ihtiyacınız var mı yoksa sadece istiyor musunuz?
Online alışveriş sepetinizi doldurun ama onaylamayın. Sepeti öylece bırakın. Birkaç gün sonra baktığınızda çoğunu silersiniz. Bu yöntem fren yapmanızı sağlar. Kredi kartı ekstreleriniz hafifler.
Yerel Üreticileri Destekleme
Hızlı moda markaları ucuz ve kalitesiz üretim yapar. Sürekli yeni koleksiyon çıkararak tüketimi körükler. Yerel butikler, küçük üreticiler ise daha özenli iş yapar. Belki biraz daha pahalıdır ama kalitesi yüksektir. Aldığınız ürünün arkasında kimin olduğunu bilirsiniz.
Yerel üreticiden almak karbon ayak izini de düşürür. Ürünler dünyanın öbür ucundan gelmez. Nakliye kaynaklı kirlilik azalır. Kendi çevrenizdeki ekonomiye can verirsiniz. El emeği ürünler fabrikasyon olanlardan daha değerlidir.
