Dikiş makinesi olmadan basit elbiseler dikme fikri, birçoğumuza hem çok zor hem de çok zaman alıcı gelebilir. Çoğu insan, düzgün bir dikiş için mutlaka bir makineye ihtiyaç duyulduğunu düşünür. Oysa durum pek de öyle değil. Sadece iğne, iplik ve biraz sabırla harika giysiler hazırlayabilirsiniz. El dikişi, aslında binlerce yıllık bir gelenek. Makinelerin olmadığı zamanlarda insanlar tüm giysilerini elleriyle dikiyordu. Bu yöntem, sadece bir zorunluluk değil, aynı zamanda rahatlatıcı bir uğraş olabilir. Kendi el emeğinizle bir şeyler üretmenin keyfi apayrıdır.
El Dikişi İçin Neler Lazım?
Makinesiz dikişe başlamadan önce bazı temel malzemeleri edinmek işinizi çok kolaylaştırır. Bu malzemelerin çoğunu tuhafiyecilerde veya hobi marketlerde rahatlıkla bulabilirsiniz. Başlangıç için çok pahalı ürünlere yönelmenize gerek yok. Önemli olan, işinizi görecek doğru araçlara sahip olmaktır.
Kumaş seçimi nasıl olmalı?
El dikişi yaparken kumaş seçimi belki de en belirleyici konudur. Yanlış kumaş, dikiş dikmeyi eziyet haline getirebilir. Yeni başlıyorsanız, çalışması kolay, sizi yormayacak kumaşlara yönelmelisiniz.
En ideal kumaşlar, pamuklu ve keten gibi dokuma kumaşlardır. Bu kumaşlar kaymaz, iğneyi rahatça geçirir ve dikiş hatalarını çok fazla belli etmez. Poplin, patiska veya pazen gibi pamuklular ilk denemeler için harikadır. Esneyen, jarse gibi triko kumaşlar veya saten, ipek gibi kaygan kumaşlar el dikişi için zordur. Bu tür kumaşlar hem kesim sırasında hem de dikerken sürekli kayar ve dikişlerin düzgün durmasını engeller. Kumaş alırken çok kalın veya çok ince olmayan, orta kalınlıkta bir kumaş tercih etmeniz, işinizi kolaylaştıracaktır.
Temel dikiş malzemeleri
Masanızın üzerinde bulunması gereken birkaç küçük yardımcı var:
- İğne: Farklı kalınlıklarda bir dikiş iğnesi seti edinin. Kumaşın kalınlığına göre iğne seçmeniz gerekir. İnce kumaş için ince, kalın kumaş için kalın iğne şarttır.
- İplik: Kumaşınıza uygun renkte ve kalitede dikiş ipliği alın. Pamuklu kumaş için pamuklu veya polyester iplikler uygundur. İpliğin kolayca kopmaması önemlidir.
- Makas: Mutlaka keskin bir kumaş makasınız olmalı. Kağıt kestiğiniz makasla kumaş kesmeye çalışmayın, kumaşa zarar verirsiniz. Keskin bir makas, düzgün kenarlar elde etmenizi sağlar.
- Toplu iğne: Kumaş parçalarını birbirine tutturmak için bolca toplu iğneye ihtiyacınız olacak.
- Mezura: Vücut ölçülerinizi almak ve kumaşı ölçmek için şarttır.
- Kumaş tebeşiri veya uçan kalem: Kumaş üzerinde kesim çizgilerini veya dikiş yerlerini işaretlemek için kullanılır. Sabun kalıntıları da bu işi görebilir.
- Yüksük: Dikiş dikerken iğnenin parmağınıza batmasını engeller. Özellikle kalın kumaşlarla çalışırken çok yardımcı olur.
Bilmeniz Gereken Temel El Dikişi Teknikleri
Elbise dikebilmek için onlarca dikiş tekniği bilmenize gerek yok. Sadece birkaç temel dikişi öğrenmek, size sağlam ve temiz görünen bir elbise dikmek için yeterli olacaktır.
Düz dikiş (Running Stitch)
En basit dikiş türüdür. İğneyi kumaştan belirli aralıklarla bir aşağı bir yukarı hareket ettirerek yapılır. Daha çok teğelleme veya süsleme için kullanılır. Birleştirmelerde çok sağlam olmasa da, fazla yük binmeyecek yerlerde iş görebilir.
Geri dikiş (Backstitch)
Bu, el dikişinin en sağlam tekniğidir. Dikiş makinesi dikişine en çok benzeyen dikiştir. İğneyi kumaştan çıkardıktan sonra bir adım geriye batıp iki adım ileriden çıkararak yapılır. Bu dikiş, parçaları birbirine kalıcı olarak birleştirmek için idealdir. Omuz dikişleri, yan dikişler gibi sağlamlık isteyen her yerde geri dikiş tekniğini tercih etmelisiniz.
Teğel dikişi (Basting Stitch)
Kalıcı dikişe geçmeden önce parçaları geçici olarak bir arada tutmak için atılan gevşek ve uzun dikişlerdir. Düz dikişe benzer ama aralıkları çok daha uzundur. Teğel sayesinde elbisenin provasını yapabilir, bedeninize uyup uymadığını kontrol edebilirsiniz. Kalıcı dikişi attıktan sonra teğel ipliklerini sökmeniz gerekir.
Kenar dikişi (Hemming Stitch / Overcast Stitch)
Kumaşların kesilen kenarları zamanla atar ve sökülür. Bunu engellemek için kenarlara bir tür dikiş yapılması gerekir. En basit yöntem, kumaş kenarından ipliği dolayarak yapılan sürfile dikişidir. Bir diğeri ise etek ucu veya yaka kenarı gibi yerlerde kullanılan gizli dikiştir. Kumaş kenarını içe kıvırıp, dikişin dışarıdan görünmeyecek şekilde atılmasıdır. Kumaş kenarı temizleme işlemi, giysinin daha uzun ömürlü ve profesyonel görünmesini sağlar.
Basit Bir Elbise Kalıbı Nasıl Hazırlanır?
Elbise dikmek için ille de karmaşık kalıplara ihtiyacınız yok. Çok basit yöntemlerle kendi kalıbınızı çıkarabilirsiniz.
Kalıp çıkarmadan basit yöntemler
En kolay yol, evde severek giydiğiniz, bedeninize oturan, esnek olmayan kumaştan yapılmış bir tişörtü veya basit bir elbiseyi kalıp olarak kullanmaktır. Kumaşınızı düz bir zemine serin. Üzerine kalıp olarak kullanacağınız giysiyi kat yerlerine dikkat ederek yerleştirin. Giysinin etrafından kumaş tebeşiri ile çizin. Bu çizimi yaparken bir sonraki adımda bahsedeceğimiz dikiş payını mutlaka eklemelisiniz.
Kağıttan kalıp hazırlama
Eğer elinizde örnek alacak bir giysi yoksa, büyük bir kağıda (ambalaj kağıdı, eski gazete) kendi bedeninize göre basit bir kalıp çizebilirsiniz. İhtiyacınız olan temel ölçüler göğüs, bel ve kalça çevrenizdir. Düz kesim (shift) bir elbise için bu ölçüleri dörde bölüp kağıda aktarabilirsiniz. A kesim (A-line) bir elbise için ise belden aşağıya doğru hafifçe genişleyen bir çizim yapabilirsiniz.
Dikiş payı bırakmanın önemi
Kumaşı keserken, çizdiğiniz çizginin mutlaka 1,5 ila 2 santimetre dışından kesim yapmalısınız. Bu boşluğa dikiş payı denir. Dikişleriniz bu payın iç kısmında kalacaktır. Eğer dikiş payı bırakmazsanız, diktiğiniz elbise bedeninize dar gelir. Etek ucu için bu payı 5-6 santimetre kadar daha geniş tutabilirsiniz, çünkü etek ucunu katlayarak dikeceksiniz.
Adım Adım Makinesiz Elbise Dikimi
Şimdi, öğrendiğimiz bu bilgileri birleştirerek basit bir elbiseyi nasıl dikeceğimize bakalım. Düz kesim, kolsuz bir elbise en kolay başlangıç modeli olacaktır.
Kumaşı hazırlama
Kumaşı kesmeden önce mutlaka yıkamalı ve ütülemelisiniz. Pek çok kumaş ilk yıkamada bir miktar çeker. Eğer kumaşı yıkamadan dikerseniz, elbiseniz bittikten sonraki ilk yıkamada küçülebilir. Kumaşı yıkamanın faydası budur. Yıkayıp kuruttuktan sonra kumaşı iyice ütüleyerek tüm kırışıklıkları açın.
Kumaşı kesme
Kumaşı, kat yeri düzgün olacak şekilde ikiye katlayın ve düz bir zemine (yer masası veya temiz bir zemin) serin. Kalıbınızı (ya da örnek tişörtünüzü) kumaşın üzerine iğneleyin. Tebeşirle dikiş paylarını da hesaplayarak etrafından çizin. Ön ve arka parça için iki ayrı kesim yapacaksınız. Yaka açıklığına dikkat edin; arka yaka genellikle ön yakadan daha sığ olur. Çizim bitince kumaş makasıyla dikkatlice kesin. Artık elinizde elbisenin ön ve arka parçası var.
Parçaları birleştirme (Teğelleme)
Kestiğiniz iki kumaş parçasını, düz yüzleri birbirine bakacak şekilde üst üste koyun. Kenarların tam olarak denk gelmesi çok mühim. Önce omuzları, sonra yan dikişleri toplu iğnelerle tutturun. İğneleri dikiş yönüne dik olarak takarsanız üzerinden dikiş yapmanız kolaylaşır. Ardından, iğneleri çıkardıkça uzun ve gevşek teğel dikişiyle bu kenarları geçici olarak birleştirin.
Elbiseyi deneme (Prova)
Elbiseyi teğelledikten sonra tersi dışarıdayken yavaşça giyin. Omuzları, göğüs genişliği, yan dikişleri bedeninize oturuyor mu diye kontrol edin. Bol veya dar gelen yerler varsa toplu iğneyle işaretleyin veya tebeşirle yeni çizginizi belirleyin. Gerekirse teğeli söküp işaretlediğiniz yeni yerden tekrar teğelleyin.
Kalıcı dikişler (Sağlamlaştırma)
Elbisenin bedeninize tam oturduğundan emin olduğunuzda, kalıcı dikişlere geçebilirsiniz. Teğel çizgisinin hemen içinden (dikiş payına doğru olan kısımdan) geri dikiş (backstitch) tekniğini kullanarak omuzları ve yan dikişleri sağlamca dikin. Dikişlerinizin küçük ve birbirine yakın olmasına çalışın. Bu, dikişin sağlamlığını artırır. Dikişin başına ve sonuna geldiğinizde, ipliği birkaç kez aynı yere batıp çıkararak veya küçük bir düğüm atarak dikişi sabitleyin. Dikiş bittikten sonra teğel ipliklerini dikkatlice sökebilirsiniz.
Yaka ve kol kenarlarını bitirme
Elbisenin kolsuz olduğunu varsayarsak, yaka ve kol oyuklarının kenarlarını temizlemeniz gerekir. En basit yöntem, kenarı yaklaşık yarım santimetre içe katlayıp ütülemek, ardından bir yarım santimetre daha katlayıp tekrar ütülemektir. Bu çift katlama, kumaşın atmasını tamamen engeller. Bu katlanmış kenarı, dışarıdan çok görünmeyecek küçük dikişlerle (gizli dikiş veya basit düz dikiş) dikin.
Etek ucu bastırma
Sıra geldi etek ucuna. Elbiseyi giyip birinden yardım isteyerek etek ucunun boyunu ayarlayabilirsiniz. Tebeşirle istediğiniz boyu işaretleyin. İşaretlediğiniz yerden dikiş payını da (mesela 4 cm) hesaplayarak fazlalığı kesin. Etek ucunu da yaka kenarı gibi iki kez içe katlayıp ütüleyin. Sonra bu kenarı da el dikişiyle bastırın. Etek ucu nasıl yapılır sorusunun en basit cevabı budur.
El Dikişini Güçlendirmek İçin Ne Yapmalı?
El dikişinizin makine kadar sağlam olmasını istiyorsanız birkaç küçük detaya dikkat etmelisiniz.
- İpliği iğneye geçirirken ipliği iki kat yapabilirsiniz. İpliği iğneden geçirdikten sonra iki ucunu birleştirip birlikte düğümleyin. Bu, dikişi iki kat daha güçlü yapar.
- Dikiş adım aralıklarınızı mümkün olduğunca küçük ve eşit tutmaya çalışın. Küçük adımlar, dikişi daha dayanıklı kılar.
- Dikişin başına ve sonuna mutlaka sabitleme yapın. Birkaç kez üst üste dikmek veya düğümlemek ipliğin sökülmesini engeller.
- Kumaşınıza uygun iğne ve iplik seçtiğinizden emin olun. Kalın kot kumaşına ince iğneyle dikiş yapmaya çalışmak iğnenin kırılmasına neden olur.
Makinesiz Dikişin Güzel Yanları
Makinesiz dikiş dikmek sadece bir mecburiyet değildir, aynı zamanda birçok keyifli yönü de vardır.
- Her şeyden önce çok sakinleştirici bir eylemdir. Dikişin ritmi, zihninizi dinlendirir.
- Bir makineye bağlı kalmazsınız. Dikişinizi alıp koltukta, balkonda, hatta otobüste bile yapabilirsiniz.
- Giysiye tamamen el emeği siner. Kendi elinizle yaptığınız bir elbiseyi giymenin verdiği tatmin duygusu çok başkadır.
- Detaylar üzerinde tam bir kontrolünüz olur. Makinenin yapamayacağı ince ayarları elle yapabilirsiniz.
Elbisenize Küçük Dokunuşlar Ekleme
Basit bir elbiseyi diktikten sonra onu küçük detaylarla zenginleştirebilirsiniz.
Düğme dikme
Belki elbisenizin omuzlarına süs olarak birkaç düğme dikebilirsiniz. Düğme dikerken ipliği birkaç kat yapın ve düğmenin altından kumaşa sağlamca tutturun.
Basit nakış süslemeleri
Yaka kenarına veya etek ucuna çok basit nakış işleri yapabilirsiniz. Papatya veya zincir dikişi gibi kolay tekniklerle elbisenize renk katabilirsiniz.
Kemer veya kuşak ekleme
Elbisenizle aynı kumaştan veya zıt bir renkte kumaştan basit bir kuşak dikebilirsiniz. Uzun bir kumaş şeridini ikiye katlayıp kenarlarını el dikişiyle dikmeniz yeterli. Bu kuşakla elbisenizin belini vurgulayabilirsiniz.
Elbiseniz bitti. Tamamen sizin elinizden çıkan, size özel bir giysi hazırladınız. İlk denemede bazı kusurlar olabilir, dikişler tam düzgün görünmeyebilir. Bunlar hiç sorun değil. Önemli olan denemek ve bu işten keyif almaktır. Zamanla eliniz alıştıkça çok daha düzgün ve karmaşık işler yapmaya başlayacaksınız. Kendi giysisini dikebilmek, insana büyük bir özgüven ve mutluluk verir.
