Ev yapımı doğal mum kokuları hazırlamak, evin havasını değiştirmenin en sağlıklı yollarından biri. Hazır satılan mumların çoğu sentetik maddelerden üretiliyor. Bu maddeler yandığı zaman havaya zararlı kimyasallar yayabiliyor. Baş ağrısı yapabiliyor ya da boğazı gıcıklandırabiliyor. Kendi mumunu evde yapanlar ise ne soluduğunu biliyor. İçine konulan malzemeyi kendiniz seçiyorsunuz. Soya mumu ya da bal mumu gibi doğal malzemelerle çalışmak işin keyfini artırıyor. Üstelik ortaya çıkan sonuç tamamen size özel oluyor. İstediğiniz kokuyu, istediğiniz yoğunlukta ayarlama şansınız var.
Doğal Mum Yapımında Neden Uçucu Yağlar
Sentetik kokular laboratuvar ortamında üretiliyor. Çok kalıcı olabiliyorlar ama doğallıktan uzaklar. Uçucu yağlar ise bitkinin kendisinden geliyor. Bir çiçeğin, ağaç kabuğunun ya da meyve kabuğunun sıkılmasıyla veya damıtılmasıyla elde ediliyor. Bu yağlar çok güçlü. Birkaç damlası bile koca bir odayı kokutmaya yetiyor.
Doğal yağların yanma performansı sentetiklere göre biraz daha hassas. Mumu yakarken çıkan koku daha hafif ve yumuşak oluyor. Burnunuzu tırmalamıyor. Sentetik mumlarda olduğu gibi odaya girdiğinizde yüzünüze çarpan keskin bir koku beklemeyin. Daha derinden gelen, yavaş yavaş yayılan bir koku profili var. Bu durum aslında daha sağlıklı bir ortam yaratıyor.
Soya mumu ve koku tutma kapasitesi
Koku seçimi kadar mumun hammaddesi de durumu değiştiriyor. Parafin petrol türevi olduğu için pek önermiyoruz. Soya mumu bitkisel kaynaklı ve daha temiz yanıyor. Soya mumunun koku tutma kapasitesi oldukça iyi. Yağı içine hapsediyor ve yandıkça yavaş yavaş bırakıyor.
Her mum türünün alabileceği yağ oranı belli. Çok fazla yağ koyarsanız mum kusma yapar. Yani yağ mumun üzerine çıkar, yanmaz. Az koyarsanız koku alamazsınız. Genellikle soya mumu için yüzde 6 ile 10 arasında bir koku oranı tutturmak lazım. Yani 100 gram mum kullanıyorsanız, 6 ila 10 gram arası esansiyel yağ eklemek yerinde olur. Tartı kullanmak bu aşamada işinizi kolaylaştırır. Göz kararı yapmak bazen yanıltıcı olabiliyor.
En Sevilen Doğal Koku Grupları
Hangi kokuyu seçeceğiniz tamamen zevkinize kalmış. Ama bazı klasikler var. Bunlar hem tek başına güzel kokuyor hem de karışımlarda iyi sonuç veriyor.
Çiçeksi kokular
Lavanta bu grubun başında geliyor. Sakinleşmek isteyenler için birebir. Yatak odasında yakılan bir lavanta mumu uykuya geçişi kolaylaştırıyor. Gül yağı biraz daha baskın ve tatlı. Yasemin ise oldukça yoğun bir kokuya sahip. Çiçeksi kokular genellikle bahar havası estiriyor. Evi daha ferah ve temiz hissettiriyor. Doğal mum yapımı sırasında çiçek yağlarını narenciyelerle kırmak dengeyi sağlıyor. Sadece çiçek biraz ağır gelebilir.
Narenciye ve meyve kokuları
Portakal, limon, bergamot ve greyfurt. Bu grup tam bir enerji deposu. Sabah saatlerinde yakmak için ideal. Çalışma odasında konsantrasyonu artırmak için limon yağı tercih ediliyor. Narenciye yağları uçuculuğu yüksek yağlar. Mumu dökerken sıcaklığa çok dikkat etmek gerekiyor. Çok sıcak muma eklerseniz koku uçar gider. Mum donduğunda kokudan eser kalmaz. Biraz daha ılımasını beklemek şart.
Odunsu ve baharatlı kokular
Sedir ağacı, sandal ağacı, paçuli gibi kokular bu gruba giriyor. Daha oturaklı, daha sıcak bir hava yaratıyorlar. Özellikle kış aylarında evin sıcaklığını hissettirmek için güzel bir tercih. Tarçın ve karanfil gibi baharat yağları da bu gruba eşlik ediyor. Yalnız tarçın ve karanfil yağları çok baskın. Çok az kullanmak gerekiyor. Diğer kokuları bastırabiliyorlar. Evde mum yapımı ile uğraşanlar genelde bu kokuları kış koleksiyonlarında sıkça kullanıyor.
Başarılı Koku Karışımları Nasıl Yapılır?
Tek bir yağ kullanmak kolay. Ama asıl ustalık karışım yapmakta. Parfümörler kokuları notalara ayırıyor. Üst nota, orta nota ve alt nota. Mumu yaktığınızda ilk duyduğunuz koku üst nota. Sonra orta nota geliyor. En son kalan ve en uzun süren koku ise alt nota.
Basit bir formül uygulamak işe yarar. Yüzde 30 üst nota, yüz 50 orta nota, yüzde 20 alt nota.
- Üst notalar: Limon, portakal, bergamot, nane.
- Orta notalar: Lavanta, biberiye, sardunya.
- Alt notalar: Sedir, vanilya, paçuli, vetiver.
Örnek bir karışım verelim. Canlandırıcı bir etki için limon (üst), biberiye (orta) ve sedir ağacı (alt) karıştırılabilir. Limon ferahlık verirken biberiye zihni açıyor. Sedir ağacı ise alttan hafif bir odunsu koku vererek karışımı dengeliyor.
Başka bir örnek ise rahatlama üzerine olsun. Bergamot (üst), lavanta (orta) ve vanilya (alt). Bu üçlü aromaterapi etkisi yüksek bir karışım. Akşamları televizyon karşısında ya da kitap okurken yakmak için harika.
Yağları Eklerken Sıcaklık Kontrolü
Mum yapımında en kritik an yağın eklendiği an. Mumu erittiniz, sıvı hale geldi. Hemen yağı dökerseniz hata edersiniz. Çok yüksek sıcaklık uçucu yağların yanmasına ya da buharlaşmasına sebep oluyor. Mumun biraz soğumasını beklemek lazım.
Termometre kullanmak bu işin doğrusu. Soya mumu genellikle 75-80 derecelerde eriyor. Ama yağı eklemek için 60-65 derecelere düşmesini beklemek en iyisi. Bu sıcaklık yağın mumla bütünleşmesi için yeterli ama yanması için düşük. Yağı ekledikten sonra yavaşça karıştırmak gerekiyor. Hızlı karıştırırsanız hava kabarcığı oluşur. İki dakika boyunca sakince karıştırmak yağın muma iyice dağılmasını sağlıyor.
Kalıcılığı Artıran Yöntemler
Doğal mumların kokusu bazen beklediğiniz kadar güçlü olmayabilir. Bunu çözmenin bazı yolları var. Mumu döktükten sonra hemen yakmamak gerekiyor. Kürleşme denilen bir bekleme süresi var. Mum donduktan sonra üzerini kapatıp serin ve karanlık bir yerde bekletmek lazım. En az bir hafta, hatta mümkünse iki hafta beklemek kokunun oturmasını sağlıyor. Mum ve yağ molekülleri bu sürede birbirine iyice bağlanıyor. Acele edip hemen yakanlar genelde “kokmuyor bu mum” diye şikayet eder. Sabır bu işin kuralı.
Kullanılan fitil seçimi de kokuyu etkiliyor. Mumun çapına uygun fitil seçmek lazım. Fitil çok inceyse mumun sadece ortası erir, kenarlar kalır. Buna tünelleşme denir. Yeterince sıvı havuzu oluşmadığı için koku yayılmaz. Fitil çok kalında ise mum çok hızlı yanar, is yapar ve koku yanıklaşır. Ahşap fitiller doğal mum deneyimini bir üst seviyeye taşıyor. Yanarken çıkardığı çıtırtı sesi hoş bir atmosfer yaratıyor. Ayrıca ahşap fitillerin koku yayma performansı da gayet tatmin edici.
Sıkça Yapılan Hatalar ve Çözümleri
Bazen her şeyi doğru yapsanız da sonuç istediğiniz gibi olmuyor. Mumun yüzeyi pütürlü kalabilir. Bu genellikle döküm sıcaklığıyla ilgili. Ya da ortam çok soğuktur, mum hızlı donmuştur. Mumu döktüğünüz kavanozları önceden biraz ısıtmak bu sorunu çözer.
Mum yanarken koku gelmiyor olabilir. Bunun sebebi yağı çok sıcakken eklemiş olmanız olabilir. Ya da koyduğunuz yağ miktarı az gelmiştir. Bazı yağlar doğası gereği hafiftir. Mesela vanilya yağı çok baskın değildir. Tek başına kullanıldığında zor duyulur. Yanına destekleyici kokular koymak gerekir.
Bir diğer sorun ise mumun dibinde yağ birikmesi. Bu durum yağı iyi karıştırmadığınızı gösterir. Yağ muma tutunamaz ve dibe çöker. Mumun sonuna geldiğinizde ani bir parlama ya da aşırı koku duyulabilir. Bu tehlikeli olabilir. O yüzden karıştırma aşaması önemli.
Hangi Mevsimde Hangi Koku Gider?
Evin havasını mevsime göre ayarlamak modunuzu yükseltir. Yaz aylarında ağır baharat kokuları insanı boğabilir. Daha hafif, uçucu kokular seçmek lazım. Nane, okaliptüs, limon otu yaz için ferahlatıcı seçenekler. Sinekleri kovma özelliği olan sitronella da yaz akşamları balkon keyfi için ideal. Uçucu yağlar arasında böcek kovucu özelliği olanları araştırmak yazın işe yarıyor.
Sonbaharda ise biraz daha toprak kokularına dönüş başlar. Yağmur sonrası toprak kokusunu andıran paçuli, dökülen yaprakları hatırlatan sedir ağacı güzel gider. Kışın ise sıcaklık ararız. Portakal ve tarçın ikilisi kışın vazgeçilmezi. Zencefil, kakule gibi ısıtıcı baharatlar da mumlara çok yakışıyor.
İlkbaharda ise çiçeklerin uyanışı mumlara yansır. Papatya, yasemin, gül, manolya. Evin içi çiçek bahçesi gibi koksun isterseniz bu yağlara yönelin. Çiçek kokularını biraz yeşil çay ya da salatalık gibi taze kokularla karıştırmak modern bir hava katar.
Güvenlik Önlemleri ve Saklama Koşulları
Uçucu yağlar doğal olsa da konsantre maddeler. Cilde doğrudan temas ettirmemek lazım. Mum yaparken eldiven takmak iyi olur. Göze sıçraması durumunda bol suyla yıkamak gerekir. Evcil hayvanı olanların dikkat etmesi gereken yağlar var. Çay ağacı yağı gibi bazı yağlar kediler ve köpekler için toksik olabiliyor. Hangi yağın evcil hayvanlara zarar verip vermediğini kontrol etmekte fayda var.
Malzemeleri saklarken de özenli olmak lazım. Esansiyel yağlar ışıktan ve ısıdan etkilenir. Koyu renkli cam şişelerde, serin bir yerde saklanmalı. Kapağı açık kalırsa oksitlenir ve kokusu bozulur. Mumları yaptıktan sonra da doğrudan güneş ışığı almayan bir yerde tutmak mumun renginin solmasını ve kokusunun değişmesini engeller.
Mum Kapları ve Geri Dönüşüm
Mum bittikten sonra kapları atmaya gerek yok. Sıcak su ve sabunla yıkayıp kalan mum artıklarını temizleyebilirsiniz. Eski reçel kavanozları, fincanlar, kullanılmayan cam bardaklar mum kabı olabilir. Hatta hindistan cevizi kabuğu gibi doğal malzemeler bile kullanılıyor. Bu da işin sürdürülebilirlik tarafı. Sürekli yeni kap almak yerine eldekileri değerlendirmek ev yapımı doğal mum kokuları felsefesine daha uygun.
Eski mumların dibinde kalan parçaları da atmayın. Bunları benmari usulü eritip yeni bir mum yapabilirsiniz. Belki kokuları karışacak ama ortaya ilginç bir şey çıkabilir. “Artık mum” projesi olarak değerlendirilebilir.
